Herb Abdank

Polski herb szlachecki używany przez ród Awdańców.

Opis herbu

W polu czerwonym łękawica srebrna. Klejnot: samo godło.
Uwaga w wersji XIV-wiecznej w klejnocie godło na pięciu piórach strusich, czerwonych.

Najwcześniejsze wzmianki

Herb w Polsce znany z pieczęci datowanych od roku 1212 (kasztelan kruszwicki Lupus), 1228 (wojewoda sandomierski, komes Pakosław), 1243 (kasztelan krakowski Michał), 1343 roku (Dobiesław sędzia ziemi kaliskiej), pierwsza wzmianka w źródłach pisanych z 1402 roku. Oprócz ziemi kaliskiej występował także na ziemi sandomierskiej,

W 1359 w lasach Płoniny na Wołoszczyźnie, w klęsce poniesionej przeciwko armii mołdawskiej, chorągiew Abdanków miała wpaść w ręce nieprzyjacielskie.

W 1413 roku herb przeniesiony na Litwę (herb przyjął Jan Gasztołd, adoptowali ziemianie sieradzcy Piotr z Widawy i Jakub z Rogoźna).

Początkowo było to godło Opactwa Cystersów w Mogile, oraz według historii przekazanej przez Marcina Kromera zawołanie jednego z dowódców podboju Pomorza za panowania Bolesława Krzywoustego, oraz posła do Czech Jana Skarbka z Góry (Śląsk), który uposażył opactwo cysterskie w Koprzywnicy. Do Polski trafiło z języka niemieckiego od hab'dank; w XI-XII wieku przybiera formy Abdank, Audaniec, Abdaniec i pochodzi od łacińskiego audentius "śmiały" albo od skandynawskiej nazwy Audun od audr, auda (skarb); w rodach tym występowało wielu Skarbków i Skarbimirów.

Legenda herbowa

Legenda herbowa mówi, że nazwa Abdank pochodzi od podziękowania, jakie skierował cesarz niemiecki do polskiego posła Skarbimira (Skarbka) w czasach Bolesława Krzywoustego. Niemiecki władca, chcąc zaimponować polskiemu posłowi bogactwem, pokazał mu wielkie skrzynie pełne złota. Skarbek zdjął wówczas z palca pierścień i ze słowami "Idź złoto do złota. My Polacy bardziej się w żelazie kochamy i żelazem bronić będziemy." wrzucił go do cesarskiego skarbca. Zaskoczonemu cesarzowi nie pozostało nic innego jak powiedzieć "Habdank – dziękuję". Słowa te stały się nowym zawołaniem rodu, przez co zmieniono pierwotną nazwę herbu ze Skarbek na Abdank. Po śmierci św. Stanisława, ród Awdańców udał się wraz z Bolesławem Śmiałym na emigrację na Węgry.