Przewodziszowice - architektura

Strażnicę wzniesiono na trudno dostępnym wapiennym ostańcu (390 m n.p.m.) na wschód od wsi.

W skład założenia obronnego wchodziła:

• część górna na skale stanowiąca właściwą strażnicę,
• część dolna - majdan gospodarczy wokół ostańca.

Część górną stanowił budynek murowany, prawdopodobnie o charakterze wieżowym, otoczony wąskim dziedzińcem i murem obronnym poprowadzonym wzdłuż krawędzi ścian ostańca. Mur został jednostronnie podparty kamienną ścianą przylegającą do lica skały i wyrównującą jej pion. Umożliwiło to powiększenie powierzchni przyziemia strażnicy a być może zwiększyło także powierzchnię podstawy wieży. Ze względu na brak widocznych pozostałości nie można ostatecznie stwierdzić , czy w obrębie części górnej znajdowała się jakaś dodatkowa zabudowa drewniana- jest to jednak wielce prawdopodobne. Część górna zajmowała powierzchnię około 60-65 m. Kwadratowych. Dostęp do tej części był utrudniony a wejście prawdopodobnie poprowadzone było poprzez system pomostów.
Część dolną założenia stanowił otaczający ostaniec wraz ze strażnicą majdan gospodarczy niezbyt starannie ufortyfikowany. Wykorzystano w tym celu ukształtowanie terenu z naturalnymi wyżłobieniami po stronie południowej i zachodniej oraz niewielkie grupy okolicznych skał. W miejscach mniej chronionych odpowiednim ukształtowaniem terenu usypano wały ziemne lub zabezpieczono niewysokim murem (choć pozostałości takowego jak dotąd nie znaleziono) oraz fosą.

Całość założenia otoczono drewnianą palisadą lub innymi tego typu zaporami o łącznej długości około 300 metrów. Ze względu na wyłącznie drewnianą zabudowę majdanu gospodarczego i związany z tym praktycznie brak jakichkolwiek pozostałości - nie można określić charakteru jego zabudowy. Nie jest znane także położenie wjazdu do fortyfikacji ale rekonstrukcje umieszczają go po stronie północnej majdanu.

Pierwsze archeologiczne badania sondażowe w ruinach strażnicy prowadzone były od roku 1953. Zaowocowały one rekonstrukcją i zabezpieczeniem fragmentu muru obwodowego od strony południowo-wschodniej w latach sześćdziesiątych. Wyrywkowe badania i zabezpieczanie ruin trwało do roku 1985. Jednakże nie przeprowadzono pełnych, kompleksowych badań wykopaliskowych i archeologicznych co uniemożliwia w pełni wiarygodne odtworzenie wyglądu i charakteru tego obiektu.

Dzisiaj

Do chwili obecnej zachował się częściowo zrekonstruowany fragment muru obwodowego o długości około 26 metrów wzniesiony na krawędzi, stromej wapiennej skały wsparty skarpą od strony południowo-wschodniej. Zachowany fragment sięga 10 m. wysokości i miejscami dochodzi 1,8 m. grubości. W obrębie fortyfikacji nie zlokalizowano położenia studni choć według legend takowa prawdopodobnie istniała. Znaleziono natomiast studnię kutą w litej skale w nieopodal położonym masywie skalnym.

Pozostałości starej warowni znajdują się na leśnej polanie, około 1-2 km na wschód od dzisiejszej wsi. Na wysokiej skale widoczne są obszerne fragmenty 1,5-metrowej grubości murów. W miesiącach okołoletnich samotny ostaniec służy za drogę wspinaczkową - jedną z milionów na pięknej Jurze Krakowsko-Częstochowskiej.