Mirów - historia

Nad niewielką wsią Mirów góruje wapienne wzgórze z malowniczymi ruinami XIV wiecznego zamku. Archeolodzy odnaleźli tutaj przedmioty z okresu kultury łużyckiej, ślady osady z końca epoki brązu (9900 – 700 lat p. n. e.) oraz pozostałości wczesnośredniowiecznego grodu. Według z jednego z podań, w czasach Bolesława Krzywoustego mirowską warownia należała do rycerza o imieniu Mir.

Pierwsze umocnienia były zapewne nadgraniczną strażnicą wzniesioną przez Kazimierza Wielkiego w systemie obronnym królestwa od strony Śląska. Warownia w Mirowie zbudowana została prawdopodobnie na miejscu drewniano-ziemnego grodu. Powszechnie przyjmuje się, że właśnie ten władca był fundatorem zamku, choć nie brakuje głosów, iż twierdzę wzniesiono z polecenia Władysława Opolczyka lub rodu Lisów, właścicieli zamku w Koziegłowach.

Warowny zespół Mirownik przypuszczalnie miał pełnić rolę strażnicy chroniącej zachodnie rubieże Rzeczypospolitej przed najazdem braci Czechów. Pierwsza wzmianka poświadczająca istnienie murowanej warowni pochodzi z dokumentu wystawionego w 1405 roku i wskazuje niejakiego burgrabiego Sasina jako pana i właściciela mirowskiego zamku. Wcześniej, bo około 1370 wieś oraz okoliczne ziemie stały się lennem księcia Władysława Opolskiego, który utracił je w roku 1396. Oskarżony o kolaborację z Czechami został zbrojnie najechany przez Władysława Jagiełłę, a zamek trafił w ręce Krystyny z Koziegłów, pełniąc później rolę mieszkalno-obronnej siedziby rycerskiej. W roku 1422 kupił go Piotr z Bnina, który do istniejącej jednopiętrowej budowli dostawił trzypiętrową wieżę.

W 1489 roku warownię droga kupna przejął Piotr Myszkowski piszący się odtąd z Mirowa herbu Jastrzębiec. Obiekt był w posiadaniu rodu Myszkowskich przez następne 144 lata, podczas których uległ gruntownej modernizacji i rozbudowie. W roku 1633 dotychczasowi właściciele przeprowadzili się do Pińczowa, a zamek sprzedali Janowi Korycińskiemu, który niespełna dwadzieścia lat później spieniężył go rodzinie Męcińskich. Podczas Potopu Szwedzi nie po raz pierwszy pokazali wyższość "kultury zachodu" nad kmiotami z Polski, niszcząc i paląc piękną mirowską twierdzę. I choć została ona częściowo odbudowana przez swoich właścicieli, to w XVIII wieku ostatecznie popadła w ruinę i w roku 1787 pożegnała ostatnich lokatorów. Potem była systematycznie rozbierana przez mieszkańców wsi, a jej cząstki posłużyły do budowy domów i drogi. Podczas przeprowadzenia pierwszej inwentaryzacji zabytków w Polsce w połowie XIX wieku zamek nie miał dachów, a mury w wielu miejscach były już zawalone ale ogólny zarys założenia był jeszcze czytelny. Kolejny dramat wydarzył się w 1937 roku, kiedy zawaliła się południowo-zachodnia ściana prostokątnej wieży mieszkalnej. Pierwsze prace sondażowo-remontowe przeprowadzono w latach 1960-62, podczas których zamek odgruzowano i zabezpieczono w formie trwałej ruiny. W czasach PRL-u zabytku formalnie nie znacjonalizowano, a biedny właściciel siedział cicho, ażeby system nie przypomniał sobie o załatwieniu niezbędnych formalności. W latach 60-tych XX wieku pewien mieszkaniec Śląska chciał ruinę wykupić i otworzyć w niej winiarnię. Nie dostał zgody.

Kalendarium w pigułce

1370 r. - Mirów stał się lennem księcia opolskiego Władysława

1396 r. - gdy wyszły na jaw konszachty Władysława z wrogami państwa polskiego, Władysław Jagiełło odebrał siłą powierzone mu przez jego poprzednika ziemie

1399 r. - po raz pierwszy wymieniony został prywatny właściciel Mirowa - starosta bydgoski, łowczy królewski i kasztelan sądecki Krystyn I z Koziegłów herbu Lis

1405 r. - pierwsza wzmianka historyczna dotycząca samego zamku, mówiąca o burgrabi Mirowa - Sasinie

ok. 1419 r. - po śmierci Krystyna I, Mirów przejął jego syn Krystyn II

ok. 1439 r. - po śmierci Krystyna II, zamek po sporach majątkowych odziedziczył kolejny Krystyn z rodu Lisów (III)

1440 r. - w wyniku długów odziedziczonych po ojcu Krystyn III musiał odsprzedał zamek Maciejowi Żiżce

1442 r. - w niejasnych okolicznościach zamek przejął niejaki Piotr z Bnina. Przypuszcza się, że zajął go siłą

1445 r. - Krystyn III odkupił zamek za 3000 grzywien i sprzedał go Janowi Hińczy z Rogowa

1487 r. - po niespodziewanej śmierci Jana Hińczy zamek zajęli jego dalecy krewni: Jan i Jakub Kobylańscy

1488 r. - pokrzywdzony Jan z Giebułtowa najechał Mirów

1501 r. - po zakończeniu sporów zamek stał się siedzibą rodową Myszkowskich herbu Jastrzębiec a Piotr Myszkowski pisał się "z Mirowa"

II poł. XVI w. - za sprawą Hieronima Myszkowskiego, zamek stał się ośrodkiem polskiego kalwinizmu

1581 r. - skromny zamek przestał wystarczać tak możnemu rodowi jak Myszkowscy. Biskup krakowski Piotr Myszkowski przeniósł się więc do Książa Wielkiego, a zamek w Mirowie wydzierżawił niejakiemu Nyczowi

1587 r. - pozbawiony nowoczesnych umocnień, zamek z łatwością zdobyły wojska arcyksięcia Maksymiliana

1590 r. - właścicielem podupadającej warowni pełniącej funkcje folwarczne był Jan Myszkowski, bratanek biskupa. Potem przejął go Ferdynand Myszkowski

1633 dotychczasowi właściciele przeprowadzili się do Pińczowa, a zamek sprzedali Janowi Korycińskiemu

1651 r. - zamek kupili Męcińscy

1657 r. - zamek uszkodzili Szwedzi. Męcińscy odbudowali go tylko częściowo

1787 r. - zamek został opuszczony

Połowa XIX w. - pierwsza inwentaryzacja polskich zabytków wykazała iż zamek nie miał dachu, a niektóre mury były zawalone

ok. XIX w. - rozebrano mury obwodowe i wykorzystano je pod budowę drogi przy zamku

1937 r. - runęła ściana południowo-zachodnia wieży mieszkalnej

1961 r. - rozpoczęto odgruzowywanie i konserwację zamku

II poł. XX w. - zamek był własnością rolniczej wspólnoty gruntowej, składającej się z 39 osób

2006 r. - wspólnota podjęła decyzję o sprzedaży zamku rodzinie Laseckich za 700 tys. zł, mimo że byli chętni na kupno zamku za dwukrotnie większą sumę