Dzisiaj: 214
W tym miesiącu: 4946
Wszystkich: 717546
Herby

Wieniawa (Bawola Głowa, Bawół, Bavolina Caput, Caput Bawola, Caput Bubalum, Pierstynia, Ząbrza Głowa, Zubrza Głowa) – herb szlachecki pochodzenia morawskiego, noszący zawołanie Wieniawa. Przekazy legendarne umieszczają początki tego herbu w XI wieku, jednakże najstarsza znana pieczęć z tym herbem pochodzi z 1382 roku. Był najbardziej rozpowszechniony na ziemi poznańskiej, łęczyckiej, sieradzkiej, lubelskiej i sandomierskiej oraz w księstwie oświęcimskim.

Spośród ponad 200 rodów używających Wieniawy największe znaczenie uzyskali: Broniszowie, Długoszowie, Leszczyńscy, Zubrzyccy, a na Litwie Białozorowie i Jundziłłowie.

Opis herbu

Oto opis współczesny, stworzony z uwzględnieniem zasad blazonowania zaproponowanych przez Alfreda Znamierowskiego:

w polu złotym żubrza głowa czarna z kołem złotym w nozdrzach.

klejnot: pół ukoronowanego lwa złotego z szablą w prawej łapie..

labry: Czarne, podbite złotem.

Chorągiew z herbem Wieniawa Jana z Obiechowa brała udział w Bitwie pod Grunwaldem.

Mimo, że Wieniawici nie uczestniczyli w unii w Horodle, to już w XV wieku herb pojawił się na Litwie.

Legenda herbowa

Kacper Niesiecki podaje następującą legendę:

Książę Morawski, dla rozrywki swojej na łowy wyjechał, zaszedł mu drogę żubr, widząc to rycerz imieniem Łastek książęciu asystujący, mąż siły wielkiej, uchwyciwszy go za rogi, nie tylko że go utrzymał, ale też wić z młodego dębczaka wyciętego splecioną gwałtem mu przez nozdrza przetkawszy, i w koło ją na kształt pierścienia skręciwszy, tak do książęcia swego przyprowadził, którego gdy drugiemu dworzaninowi książęcemu dał trzymać, żubr zrozumiawszy tego nie taką siłę, która by mu podołać mogła, wydzierać się i szamotać z nim począł, co postrzegłszy Łastek, dobywszy mieczu, tak silno w szyję uderzył, że jednym cięciem głowę żubrowi zwalił, za które męstwo pochwalony od książęcia, wziął ten przezacny mąż i obszerną fortunę w nagrodę, i ten herb, a w nim też samą żubrzą głowę.

Etymologia

Istnieje kilka przekazów tłumaczących genezę nazwy herbu odwołaniami do legendy herbowej. Marcin Bielski uważał, że nazwa Wieniawa pochodzi witki, którą Łastek żubrowi wsadził w nozdrza. Natomiast Szymon Okolski stawiał dwie hipotezy. Według pierwszej, nazwa herbu pochodzi od imienia rycerza. Druga mówi, że gdy rycerz przyprowadzał księciu żubra, krzyczał w języku morawskim Wien haw, co znaczy pójdź sam.

Oficjalne stanowisko nauki, wyrażone przez heraldyka Józefa Szymańskiego mówi, że Wieniawa jest zawołaniem i nazwą nierozpoznaną. Heraldyk zamieszcza tę opinię jako własną, przytaczając też stanowiska etymologów. Według Brucknera nazwa ta może pochodzić od słowa wian, oznaczającego miotełkę z liści, albo też może być pochodzenia topograficznego. Bawola Głowa, Bawoł, Ząbrza Głowa, Żubrza Głowa są nazwami obrazowymi. Caput Bawola, Bawolina Caput, Caput Babalum to łacińskie nazwy obrazowe. Pierstyna to obca nazwa topograficzna.

Herbowni

Lista herbownych w artykule sporządzona została na postawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych herbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne.

Pełna lista herbownych nie jest dziś możliwa do odtworzenia, także ze względu na zniszczenie i zaginięcie wielu akt i dokumentów w czasie II wojny światowej (m.in. w czasie powstania warszawskiego w 1944 spłonęło ponad 90% zasobu Archiwum Głównego w Warszawie, gdzie przechowywana była większość dokumentów staropolskich). Lista nazwisk znajdująca się w artykule (w infoboksie po prawej stronie) pochodzi z Herbarza polskiego Tadeusza Gajla. Jest to dotychczas najdłuższa lista herbownych (265 nazwisk). Występowanie na liście nazwiska nie musi oznaczać, że konkretna rodzina pieczętowała się herbem Wieniawa. Często te same nazwiska są własnością wielu rodzin reprezentujących wszystkie stany dawnej Rzeczypospolitej, tj. chłopów, mieszczan, szlachtę.

Znane osoby pieczętujące się herbem Wieniawa

Wieniawici, mimo małej liczby herbownych, wydali dużo sławnych ludzi, często w obrębie jednej rodziny.

Jan z Obichowa - kasztelan śremski, wiódł chorągiew własną rodu Wieniawitów w bitwie pod Grunwaldem

Dobiesław Puchała - rycerz,husyta, uczestnik bitwy pod Grunwaldem,Koronowem, starosta gniewkowski , starosta bydgoski,protoplasta rodu Puchała.

Mikołaj Chabielski - (ur. XVI w., zm. po 1615) , zawodowy żołnierz, artylerzysta, pisarz polityczny

Stanisław Leszczyński (1677-1766) - król Polski

Maria Leszczyńska - księżniczka, córka Stanisława I Leszczyńskiego, żona Ludwika XV Burbona, króla Francji

Piotr Jakub Bronisz - marszałek konfederacji warszawskiej

Jan Długosz - historyk

Bolesław Wieniawa-Długoszowski - generał Wojska Polskiego

Andrzej Leszczyński - prymas Polski i Litwy, kanclerz wielki koronny

Andrzej Leszczyński (wojewoda brzeskokujawski) - wojewoda brzeskokujawski

Bogusław Leszczyński - podskarbi i podkanclerzy koronny (protestant)

Rafał Leszczyński (zm. 1441), podkomorzy kaliski, starosta generalny wielkopolski, protoplasta rodu Leszczyńskich

Rafał Leszczyński - wojewoda brzeski i kasztelan śremski (protestant)

Rafał Leszczyński - wojewoda bełski (" papież kalwinów " w Polsce)

Rafał Leszczyński - starosta wschowski, podstoli koronny, starosta generalny wielkopolski, podskarbi wielki koronny

Wacław Leszczyński - wojewoda kaliski, kanclerz wielki koronny

Wacław Leszczyński - biskup warmiński, prymas Polski

Witold Leszczyński (1933-2007), reżyser, scenarzysta i operator filmowy

Władysław Leszczyński (zm. 1657, biskup kijowski i biskup nominat chełmiński